Orta və yaşlı nəsil 2006-cı ilədək dövriyyədə olmuş 500 manatlıq əsginasları yaxşı xatırlayır. Lakin bu pullar dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin portreti əks olunan ilk əsginaslar deyilmiş. Sovet dövründə şairin yubileyi münasibəti ilə müxtəlif poçt markaları və açıqcalar da buraxılıb...
Hələ sovet dövründə Nizmai Gəncəvinin tanıdılması və təbliği ideoloji məqsəd daşıyırdı. Belə ki, şairin məhz azərbaycanlı olması faktı qabardılırdı. Doğrudur, Nizaminin guya ki fars olması fikrinin üzərindən hələ ötən əsrin 30-cu illərində birdəfəlik xətt çəkilmişdi. Görkəmli sovet yazıçısı Nikolay Tixonov dahi mütəfəkkiri qeyri-azərbaycanlı hesab edənlərə “Pravda” qəzetinin 1947-ci il 27 sentyabr tarixli nömrəsində tutarlı cavab vermişdi. (Qrafika formasında olacaq) Sitat: "Hamıya məlumdur ki, Nizami öz poemalarını fars dilində yazmışdır. Bu faktdan istifadə edərək Azərbaycan xalqının düşmənləri, burjua tarixçiləri, İran millətçiləri dəfələrlə Nizaminin fars şairi olduğunu və sanki öz doğma vətəni Azərbaycanla heç bir əlaqəsinin olmadığını bəyan etmişlər. Lakin bu ağ yalana heç kim inanmır". Sitatın sonu... Hətta şairin 800 illik yubileyi 1941-ci ildə blokada şəraitində yaşayan Leninqradda da qeyd edilmişdi.
1991-ci ildə Nizmai Gəncəvinin 850 illik yubiley keçirilərkən SSRİ Mərkəzi Bankı üzərində dahi şairin təsviri olan sikkəni dövriyyəyə buraxdı. Bu, tarixdə dahi şairin təsviri olan ilk pul idi.
Beləliklə, tanınmış şəxsiyyətlər seriyasından olan xatirə sikkələrində portreti həkk olunan 27 nəfərdən biri də Nizami Gəncəvi oldu. Bu seriyada Nizamidən başqa cəmi 3 türkün təsviri var: Həmzə Niyazi, Əlişir Nəvai və Məhdimqulu. Böyük Nizamiyə həsr olunan ilk pulun xüsusiyyətlərinə gəlincə isə:
Texniki arayış
Seriya: Tanınmış şəxsiyyətlər
Nominal: 1 sovet rublu
Buraxılış ili: 1991
Buraxılış sayı: 2 500 000 ədəd
Kütləsi: 12.8 qram
Diametr: 31 mm
Qalınlığı: 2.3 mm
Material: Mis-nikel ərintisi
Cəmi iki il sonra isə sovet rublu öz yerini müstəqil Azərbaycanın milli valyutasına verdi. 2008-ci ildə isə Azərbaycan Mərkəzi Bankı dahi şair Nizami Gəncəvinin xatirəsinə həsr olunmuş 100 manat nominalında qızıl xatirə sikkəsi tədavülə buraxdı.
Texniki arayış
Seriya: MƏDƏNİYYƏT
Nominal: 100 Azərbaycan manatı (AZN)
Buraxılış ili: 2008
Buraxılış sayı: 1 000 ədəd
Kütlə: 31,1 qram (1 unsiya)
Diametr: 37 mm
Material: Qızıl (Au)
Əyar: 999,9
Xatirə sikkəsinin üz tərəfində mütəfəkkirin portreti, arxa tərəfində Azərbaycan miniatüründən nümunə təsvir olunub. Pul Avstriyanın Muntse Osterreyx zərbxanasında hazırlanıb. Buraxılış sayını nəzərə alsaq görərik ki, sikkələrin hazırlanmasına texniki itkilər də daxil olmaqla 32 kiloqramadək qızıl sərf olunub.
Qüdrətli söz ustadının yubileyləri ilə əlaqədar müxtəlif illərdə poçt markaları və açıqçalar da dövriyyəyə buraxılıb. Onların üzərində şairin portreti ilə yanaşı “Xəmsə”sinə daxil olan poemlardan miniatür təsvirləri də var. Hazırda bu cür tarixi marka və aşıqçalar xüsusi kolleksiyaçıların diqqət mərkəzindəir və müntəzəm olaraq hərraclara çıxarılır.
2021-c il - “Nizami Gəncəvi İli” çərçivəsində isə Azərbaycanın İspaniyadakı Səfirliyinin təşəbbüsü ilə İspaniyanın Dövlət Poçt və Teleqraf Cəmiyyəti tərəfindən şairin 880 illiyinə həsr edilmiş xüsusi poçt markaları nəşr olunub. Markalar bütün İspaniya ərazisində dövriyyəyə buraxılıb. Bütün bunlar Nizaminin zəngin irsini dünyaya tanıtmaqda müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Odur ki, dahi şairimizin təkcə ədəbiyyat və incəsənətdə deyil, bütün sahələrdə təbliği üçün geniş imkanlardan yararlanmaq mümkün və zəruridir.
Xavər Zairova
